PAKİSTAN’DA NELER OLUYOR?

İmran Han, 9 Nisan 2022 de Pakistan tarihinde güven oylaması ile azledilen ilk Başbakan oldu. İmran Han, azlinin ABD tarafından kurgulanan bir komplo olduğunu iddia etmektedir.

Peki, Güney Asya’da ne oldu da Amerika’nın en sağlam müttefiki olan Pakistan ile arası neden açıldı? Pakistan, 1947 de Hindistan ile birlikte İngiltere’den bağımsızlığını kazanan 200 milyon nüfuslu ve nükleer güç sahibi olan tek Müslüman devlet. Pakistan, komşusu olan Hindistan ile Keşmir ve Bangladeş sorunu nedeniyle bugüne kadar dört kez sıcak savaş yaptı. Dolayısıyla Pakistan’ın uluslararası ilişkiler perspektifinde en önemli düşman olarak; Hindistan yer almakta. Pakistan, Hindistan ile yaptığı tüm savaşlarda doğu komşusu Çin tarafından desteklendiği için Çin ile tarihsel ve bölgesel olarak stratejik müttefik konumunda.

Çin’in Asya-Pasifikte, Anglosakson Atlantik İttifakına rakip olacak küresel bir güç haline gelmesi Amerika ve İngiltere’nin Asya’daki önceliklerini kara devletleri olan Rusya ve Afganistan’dan, Pasifik Okyanusu ve Hint Okyanusuna kaydırdı. Japonya, Avustralya ve Hindistan ile bölgesel bir ittifak kurarak Çin’i Güney Çin Denizine hapsedecek bir stratejiyi uygulamaya başladı. Bu strateji, Pakistan’ın en büyük düşmanı olan Hindistan’ın desteğine muhtaçtı. Dolayısıyla ABD’nin dış politika tercihlerinde Hindistan ön plana çıkmaya başladı. Bölgede yalnızlaştığını hisseden Pakistan, hızla Çin ve Rusya ile olan ilişkilerini geliştirmeye yöneldi.

Çin, 2014 de Güney Çin denizinde kendisine uygulanmak istenen bu ablukaya karşı Pakistan üzerinden kara yoluyla Malaka Boğazını By-Pass eden Çin Pakistan Ekonomik Koridoru (ÇPEK) projesi ile cevap verdi. Bu koridor, Çin’in Doğu Türkistan bölgesinin en önemli kenti olan Kaşgar’dan başlayarak 2.700 km rota ile Pakistan’ın Umman Körfezindeki Gwadar Limanına uzanmaktadır. Çin, bu koridor sayesinde enerji rotasını yaklaşık olarak 10 bin km kısaltmakta ve Hint Okyanusu ile Büyük Okyanusu birbirine bağlayan, ABD kontrolündeki 805 kilometrelik suyoluna önemli bir alternatif rota oluşturmaktadır. Küresel jeopolitikte ABD ve Pakistan’ı ayrı ayrı kutuplara iten bu gelişmelerden sonra iki ülke ilişkilerinde başlayan gerileme karşılıklı hamleler ve açıklamalarla her geçen gün daha da kötüleşmektedir.

Pakistan ile Gazprom arasında 29.05.2021 de Karaçi-Lahor arasında 1.100 km uzunluğunda ‘Pakistan Akımı’ adı verilen doğalgaz boru hattı inşası konusunda anlaşmaya varılmıştır. İmran Han bu anlaşma sonrasında İran’a uygulanan yaptırımların kaldırılması ve Pakistan’ın komşu ülkelerden ucuz doğal gaz tedarik etmesinin yolunun açılması talebinde bulunarak ABD’ye de bir mesaj göndermiştir.

30.06,2021 de Pakistan Başbakanı İmran Han, ABD ve diğer Batılı ülkelerin kendisine Çin ile ilişkiler konusunda taraf seçmesi yönünde baskı yaptıklarını ancak her türlü baskıya rağmen Pekin ile ilişkilerini sürdürme kararlılığında olduklarını deklare etti.

Bu gelişmelerin ardından 2018 de ABD Başkanı Trump’ın, Pakistan’a yapılacak askeri yardımları iptal etmesiyle Pakistan’ın, Çin ve Rusya ile askeri ilişkileri de hızla gelişerek stratejik müttefik seviyesine yükselmiş ve Pakistan, Çin’in en çok silah sattığı ülke konumuna gelmiştir.

Pakistan’ın başbakan düzeyinde Rusya’ya ilk ziyaretinin 23 yıl aradan sonra Ukrayna işgalinin başladığı gün yapılması ve İmran Han’ın Putin’e yönelik herhangi bir yaptırıma katılmayacaklarını deklare etmesi Pakistan’ın Atlantik Bloğundan tamamen kopmuş olduğunun bir göstergesi olarak kabul edilmiştir.

Asya Pasifikteki stratejik dengeler, Atlantik İttifakının önceliği Hindistan’a vermesini zorunlu kıldığı müddetçe Pakistan ile ilişkilerin kısa ve orta vadede tekrar düzelmesini beklemek mümkün görünmemekte. Hali hazırda Şangay İşbirliği Örgütüne üye olan Pakistan’da İmran Han’dan sonra kurulan yeni hükümet de dış politikada istemese bile ekonomik, siyasi ve askeri menfaatleri gereği Rus-Çin İttifakıyla beraber hareket etmek zorunda kalacaktır. Nitekim yeni hükümetin başbakanı olarak göreve başlayan Shehbaz Sharif yaptığı ilk açıklamada ÇPEK’in devam edeceğinin garantisini vermiştir. Aksi halde; İmran Han ve 123 milletvekilinin istifası ile başlayan ve milyonlarca Pakistanlıyı sokaklara döken bu siyasi gerilim iç savaşa kadar varabilecek bir kaosa yol açabilir. Pakistan’da yaşanacak bir iç kargaşa, ÇPEK projesinin uygulanmasını engelleyeceği için Atlantik Bloğu tarafından da desteklenecektir.  Öyle görünüyor ki; NATO’nun kışkırtmaları neticesinde Rusya-Ukrayna arasında başlayan savaşla, Avrasya’nın kara bloğunda bozulan barış ve istikrarın, İndo-Pasifikte korunabilmesi Çin ve Hindistan’ın izleyeceği akıllı ve gerçekçi dış politikalara bağlıdır.

Turgay BALYİMEZ

turgaybalyimez@hotmail.com